“Extra jaar levenskwaliteit” dankzij eerste 'echt' alzheimermedicijn

Voor het eerst in twintig jaar heeft Europa een nieuw medicijn tegen alzheimer goedgekeurd. De effecten van Leqembi zijn bescheiden en de prijs is hoog. Toch spreken artsen van een doorbraak.

Goed nieuws voor alzheimerpatiënten. De Europese Commissie heeft het licht op groen gezet voor de stof lecanemab, beter bekend onder zijn merknaam Leqembi. Dat is een middel dat de voortgang van de ziekte van Alzheimer afremt. Het geneest dus niet en bovendien werkt het alleen bij mensen die zich in de vroegste fase van de ziekte bevinden.

Toch aarzelen artsen niet om van een mijlpaal te spreken. “Het is van 2002 geleden dat een alzheimermiddel in Europa geregistreerd werd”, zegt neuroloog Rik Vandenberghe (UZ Leuven). “En dit is het eerste middel dat met succes ingrijpt op de aandoening zelf”, vult zijn collega Sebastiaan Engelborghs (UZ Brussel) aan.

De goedkeuring verrast, want half 2024 had Europa de deur nog dichtgehouden. Dat lag aan de nevenwerkingen. “De gunstige klinische effecten van lecanemab zijn er, maar ze zijn niet zo groot”, zegt Vandenberghe. “Dat lag in de weegschaal met de schadelijke nevenwerkingen, wat Europa terughoudend maakte.”

Poreuze bloedvaten

De stof maakt de wanden van de bloedvaten in de hersenen wat poreuzer, waardoor (veelal lichte) bloedingen en zwellingen kunnen optreden. “Maar doorgaans merken de patiënten daar weinig of niets van”, zegt Engelborghs. “Je zag ze alleen op een scan.” Andere bijwerkingen zijn onder meer hoofdpijn en misselijkheid.

Het bleek dat vooral mensen met bepaalde genetische kenmerken (voor de specialisten: ze dragen twee kopieën van het gen ApoE epsilon 4) vatbaar waren voor die neveneffecten. Door hen uit te sluiten van gebruik beoordeelde het Europese geneesmiddelenagentschap EMA het middel als veilig genoeg voor de andere groepen.

Een behandeling met Leqembi is geen lachertje: het moet tweewekelijks via een infuus toegediend worden. Europa legt op de behandeling goed op te volgen met MRI-scans en raadt het gebruik af voor wie sterke bloedverdunners neemt. De wetenschappelijke studies tonen aan dat na anderhalf jaar gebruik de schadelijke eiwitafzettingen in de hersenen, die een rol spelen bij alzheimer, verdwenen zijn.

23.000 euro per jaar

De 'vertraging van de achteruitgang' bij de patiënten uit zich in minder geheugenproblemen of minder last om zich te organiseren of woorden te vinden. Hoeveel 'winst' levert dat op? “Het is kort door de bocht, maar je zou kunnen zeggen dat je met dit middel de volgende fase pas na vier in plaats van drie jaar betreedt”, zegt Engelborghs. “Dat is tijd die je wint op de ziekte, langer levenskwaliteit voor de patiënten, en minder druk voor wie voor hen zorgt.”

Naar schatting 135.000 Belgen lijden aan alzheimer. Vandenberghe raamt het aantal van hen dat voor het nieuwe medicijn in aanmerking komt op zo'n 10.000. Leqembi is geen goedkoop middel. In de Verenigde Staten, waar het al toegelaten was sinds begin 2023, kost een behandeling van een jaar tot 26.500 dollar (meer dan 23.000 euro).

De fabrikant, het Japanse Eisai dat samenwerkt met het Amerikaanse Biogen, kan nu in alle EU-lidstaten een aanvraag doen voor terugbetaling. Een Belgische woordvoerder van het bedrijf laat via mail weten dat Eisai dat inderdaad gaat doen in België, en parallel ook in verschillende EU-landen. Over de prijs kan hij nog niets kwijt. De onderhandelingen daarover kunnen een jaar of langer duren. “Maar zodra het terugbetaald wordt, zullen artsen hier het zeker voorschrijven”, denkt Vandenberghe.

Tom Ysebaert