Parkinson

Belang van een tijdige diagnose

Bij parkinson ontstaat er in de hersenen een te laag gehalte aan de neurotransmitter dopamine. De cellen die dopamine produceren sterven langzaam af. Door het dopaminetekort wordt de aansturing van spierbewegingen aangetast. Omdat de ziekte progressief is, is het belangrijk om tijdig een diagnose te stellen. ‘Momenteel is er nog geen genezing mogelijk van parkinson. Maar een tijdige diagnose zorgt er wel voor dat we de ziektesymptomen gedurende enige tijd kunnen onderdrukken en het dagelijkse functioneren van de patiënten kunnen verbeteren. Het is daarom belangrijk die vroege fase te karakteriseren en patiënten vroegtijdig te identificeren. Dit zal in de toekomst bijdragen aan de ontwikkeling van nieuwe ziekte-remmende behandelingen.’, aldus prof. Crosiers.

Onderzoek is nodig

Onderzoek naar parkinson is hard nodig. Want de verwachting is dat het aantal patiënten met parkinson wereldwijd zal verdubbelen tegen 2040. Het UZA neemt daarom deel aan verschillende internationale klinische en academische studies. Daarnaast is er een nauwe samenwerking met de Universiteit Antwerpen. Dit levert het voordeel dat het UZA toegang heeft tot een uitgebreide databank met biologische stalen, zoals DNA en hersenweefsel, dat beschikbaar is voor onderzoek. Want ondanks de verschillende beschikbare therapieën en medicatie is er nog te weinig bekend over de ziekte. 

Prof. dr. Crosiers: ‘Het feit dat steeds meer personen, ook jongere, de diagnose parkinson krijgen, zorgt ervoor dat de nood aan wetenschappelijk onderzoek groot is. Momenteel kunnen we de ziektesymptomen enige tijd stabiliseren, maar we kunnen het verdere verloop van de ziekte bij de individuele patiënt nog niet exact voorspellen. We willen graag deze voorspelbaarheid meer concreet maken, zodat we hierop beter kunnen inspelen met medicatie en andere therapieën. Daarnaast is het nog niet volledig duidelijk welke triggers een rol spelen in het ontstaan van parkinson. Als we hierin meer inzicht krijgen, kunnen we ook gerichter en meer proactief onze patiënten behandelen.’

Biomerkers: de tekenen voor de diagnose

Parkinson is een progressieve hersenaandoening, een ziekte die verergert na verloop van tijd. Naast traagheid, spierstijfheid en trillen, zijn er ook andere problemen. Verschillende symptomen zijn vaak al op te merken voordat de diagnose gesteld wordt. De ziekte van Parkinson en verwante aandoeningen beginnen waarschijnlijk 10-20 jaren voordat een patiënt de klassieke klachten krijgt en een diagnose wordt gesteld. Dit is vaak een erg onzekere periode voor patiënten, omdat het onduidelijk is waar deze klachten vandaan komen. 

Prof. dr. Crosiers: ‘In een voorstadium van de ziekte zijn er vaak al bepaalde klachten aanwezig, de zogenaamde vroegtijdige biomerkers. Zo hebben veel patiënten de klacht dat hun reukzin is verminderd. Ook kunnen slaapstoornissen, constipatie en depressie gerelateerd zijn aan de ziekte van Parkinson. De ziekte bestaat dus niet enkel uit motorische klachten, zoals trillen en trager bewegen. Het is een ziekte die zowel lichamelijke als geestelijke klachten veroorzaakt. Door de vroegtijdige klachten tijdig te detecteren, hopen we in de toekomst te kunnen voorspellen of iemand de ziekte van Parkinson zal krijgen. Hierbij zullen we gebruik maken van onder andere een gedetailleerd slaaponderzoek, genetisch onderzoek en analyse van vroegtijdige motoriekstoornissen.’

Slaap als biomerker

Eén van de vroegtijdige klachten zijn slaapstoornissen. De meest bekende en onderzochte slaapaandoening is de REM slaapgedragstoornis waarbij patiënten tijdens de REM slaap onrustig dromen, roepen in slaap, uit bed vallen,... . Recent onderzoek toont echter aan dat dit slaap-gerelateerde spectrum veel breder is en dat ook subtiele veranderingen van spiertonus tijdens de REM-slaap een voorstadium van de ziekte van Parkinson kunnen zijn. Er zijn echter ook een aantal andere oorzaken die dergelijke REM slaap veranderingen kunnen geven, dus het is momenteel in de klinische praktijk nog moeilijk om te onderscheiden welke patiënt met deze slaapstoornissen de ziekte van Parkinson als oorzaak heeft, en welk patiënt niet. 

Onderzoek naar biomerkers

Met ons nieuwe onderzoeksproject, willen we verschillende biomerkers onderzoeken, die in dit vroege stadium aan kunnen tonen of een patiënt met dergelijke REM-slaap veranderingen inderdaad de ziekte van Parkinson of een verwante aandoening zal ontwikkelen. Hierbij maken we gebruik van slaaponderzoeken, een aantal klinische testen, waaronder een uitgebreide reuktest, bloedonderzoek en een MIBG-scan van het hart (die de zenuwfunctie van het hart in kaart brengt) Hiermee hopen we in de toekomst vroegere en meer betrouwbare diagnoses te kunnen stellen in deze patiëntengroep.

Ons onderzoek is een samenwerking tussen het UZA (dr. Ilse de Volder, prof. dr. David Crosiers, dr. Femke Dijkstra en prof. dr. Patrick Cras) en Ziekenhuis Geel ( dr. M. Viaene). Ook gaan we samenwerken met het academisch centrum voor slaapgeneeskunde Kempenhaeghe (Nederland, dr. A. Pijpers) en met de Philips-universiteit van Marburg (dr. A. Janzen, prof. dr. W. Oertel) en universiteit van Hannover (dr. F. Hopfner) in Duitsland. Al deze centra maken deel uit van de “international REM sleep behavior disorder study group”, een internationale werkgroep die als doel heeft om de relatie tussen slaapstoornissen en neurodegeneratieve ziekten beter te onderzoeken.

Dit onderzoek wordt mogelijk gemaakt door meerdere subsidies van o.a. het Druwe-Eerdekens fonds, het van Ael fonds, de Vlaamse Parkinson liga en Stichting Parkinsonfonds. We willen al deze organisaties en alle donateurs graag hartelijk bedanken voor het steunen van ons onderzoeksproject.